Waterval in de Vijver maken (4 Stappen)

Als je van plan bent om buiten een waterval te gaan bouwen, moet je je vooral concentreren op twee zaken: de vijver waarin het water valt en de trapsgewijze structuur voor het bouwen van de waterval zelf. Dit laatste is vaak lastig om te bouwen, maar je kunt wel leren hoe je het op een eenvoudige en goedkope manier kunt doen. Denk bijvoorbeeld aan het gebruik van steen, die veel huiseigenaren in hun eigen achtertuin hebben liggen (of gemakkelijk elders kunnen vinden). Zodra deze twee zaken in orde zijn, gebruik je een pomp in de vijver om ervoor te zorgen dat het water vanuit de vijver naar het hoogste deel van je waterval circuleert, vanwaar het dan weer terug naar de vijver kan stromen.

Watervallen zijn er in alle soorten en maten en zijn vaak een echte eyecatcher. Bij het nadenken over de mogelijkheden voor de ontwerpen, is het belangrijkste om te bepalen welke hoogte de waterval moet krijgen. Vaak legt een tuinarchitect een natuurlijke helling aan of anders (als het hele terrein vlak is) een berm (d.w.z. een kunstmatige helling) om zo een gebied achter de vijver te kunnen creëren. Het betekent in ieder geval wel dat je veel werk hebt. En het zal ook niet goedkoop zijn. Wanneer je zulke grote watervallen buiten bouwt, moet je een flexibele voering op de bodem tussen de bovenkant van de waterval en de vijver leggen om het water te kunnen kanaliseren. Dan worden er vervolgens keien of stenen op de voering geplaatst om deze te verbergen en op zijn plaats te houden.

Tenzij je een waterval voor buiten van grote afmetingen bouwt, zijn dergelijke werkzaamheden en kosten niet nodig. Veel huiseigenaren, die maar een kleine tuin hebben, geven inderdaad de voorkeur aan een kleinere waterval, zolang deze maar het heerlijke rustgevende geluid voortbrengt dat het gevolg is van het opkomende water. Een alternatief is om geprefabriceerde betonnen vormen, die steen nabootsen, te gebruiken zodat je toch die trapsgewijze structuur kunt krijgen. Ze zijn compact en eenvoudig te installeren omdat ze eenvoudig op de rand van de vijver kunnen worden gestapeld. Maar ze zijn wel iets duurder. Als je natuurlijke rotsen tot je beschikking hebt, is het zonde om niet te profiteren van een gratis bron, toch? Dat is ook precies wat we gaan doen bij dit project voor het bouwen van een waterval.

Een ander alternatief is trouwens – als je in tegenstelling tot een echte waterval alleen maar om stromend water geeft – het maken van een cascade fontein van klei.

Je zou dan de pomp, de slangen en het stijve vijverfolie, dat je nodig hebt om watervallen in de achtertuin te bouwen, bij grote doe-het-zelf zaken of bouwmarkten kunnen kopen. Je kunt dan ook een bloempot kopen, die je waarschijnlijk nodig hebt, maar dat zal later in het artikel worden uitgelegd.

Kijk eerst of je ongeveer 20 stenen kunt vinden. Een mix van maten en vormen is prima, maar neem in ieder geval ook een paar grote, platte stenen mee. We gebruiken ook gipsplaat dus dan is het zeker in je voordeel als je ook plattere stenen hebt, want deze zijn gemakkelijker te stabiliseren. Je gebruikt het zand om met de stijve kunststof vijverfolie verschillende niveaus te maken. Het is handig als je probeert om je vijverfolie in de opening waterpas te krijgen.

Voordat je begint

Voordat je gaat graven voor het maken van je waterval, moet je eerst een gecertificeerde elektriciën een GFCI-uitgang (aardlekschakelaar) in de buurt van de vijver en de waterval laten installeren. Je moet ook de Gemeente bellen om te vragen of je veilig kunt gaan graven zonder belangrijke nutsleidingen te raken.

Wat heb je nodig?

Materialen

• Rotsen of stenen
• Onderwaterpomp
• Slang die van de pomp tot het hoogste deel van de waterval kan lopen
• Grote plastic bloempot of iets dergelijks als behuizing voor de slang
• Stijve vijverfolie
• Zand
• 1 stuk zwarte plastic binnenvoering

Gereedschap

• Waterpas
• Schop
• Tuinslang

1. Graaf eerst de vijver

Graaf eerst het gat uit waarin je de voering neer kunt leggen. Er is een gemakkelijke manier om je schop terwijl je graaft enige richting te geven: draai de voering eerst ondersteboven op de plek waar je de vijver wilt hebben en teken dan een cirkel uit.

Zorg eerst voor de structuur van de vijver omdat je de rotsen voor de waterval zo gaat leggen, dat de voorkant ervan over de rand hangt. Dit houdt in dat sommige van de onderste rotsen en stenen heel dicht bij de waterval worden geplaatst. Als je eerst de watervalstructuur zou bouwen en dan pas de vijver zou gaan graven, zou je die rotsen kunnen vergeten. En die rotsen zullen je dan ook tijdens het graven gewoon in de weg zitten.

De diepte en de diameter van de opening van de vijver moeten ongeveer overeenkomen met de overeenkomstige afmetingen van de voorgevormde voering. Maar als de opening per ongeluk toch te groot wordt, kun je je fout achteraf corrigeren door wat meer zand aan te brengen.

Zorg er altijd voor dat je zand voor op de bodem bij de hand hebt, want zand geeft je een basis die vormbaar is (waardoor je kunt spelen met de hoogte van de voorgevormde voering). Breng ongeveer 2,5cm zand aan op de bodem, zodat de rand van de voering ongeveer 2,5cm boven de grond omhoog staat. Deze kleine verhoging minimaliseert het probleem van het morsen van de rest van het zand in de vijver.

Plaats de voorgevormde voering in de opening en bepaal of het recht ligt door er een waterpas op te plaatsen (niet alleen van voor naar achter, maar ook van links naar rechts). Niet helemaal recht? Haal dan vervolgens de voering eruit en schraap het zand op de bodem bij elkaar zodat je de plek voor de voering gelijk kunt maken en het toch waterpas wordt.

Voordat je verdergaat met de structuur van de waterval zelf, komt hier nog een kleine waarschuwing: zorg ervoor dat je vanaf het begin strategieën overweegt om het waterverlies tot een minimum te beperken. Maar ongeacht hoe goed je het waterverlies ook tot een minimum beperkt, het is verstandig om regelmatig het niveau van het water in de vijver te controleren. Mocht de vijver door waterverlies droog komen te staan, dan verbrand je de pomp.

Daarom moet je de pomp ’s nachts of als je langere tijd van huis gaat ook altijd uitschakelen. Als je zuinig bent, haal je natuurlijk als je er niet bent de stekker uit het stopcontact, om zo geld op de elektriciteit te besparen. Aangezien dit waterornament alleen bedoeld is voor decoratie en voor ontspanning (het is geen vis- of koivijver), is er geen reden om het draaiende te houden als je er niet bent om ervan te genieten. Vergeet overigens ook niet een vijverfilter te installeren.

2. Bouw de waterval

Als de vijver compleet is, betekent dit dat één van je twee structuren al af is. Nu is het tijd om je aandacht te richten op het lastigere deel: namelijk het ontwerp van de waterval zelf. En dat betekent dat je ook nog eens moet kijken naar de stenen of de rotsen, die je gaat gebruiken.

De belangrijkste rotsen zijn wat men de overlaatrotsen zou kunnen noemen: de rotsen waarover het water zal stromen. Je kunt overwegen om twee van dergelijke stenen boven elkaar te gebruiken. Dit geeft je een ontwerp met niveaus (aparte watervallen) voor een grotere visuele impact.

Deze rotsen moeten in tegenstelling tot rotsen met een meer afgeronde vorm, relatief vlak zijn. Ze moeten ook scherpe, vierkante randen hebben. Het water zal dan namelijk schoner over dergelijke randen stromen. Wanneer rotsen stompe, zacht gebogen randen hebben, heeft een deel van het water de neiging om die curve te volgen en terug te sijpelen onder de rotsen. Niet alleen is het effect dan minder spectaculair, maar je verliest ook veel van je water omdat het niet netjes in de vijver valt.

Kortom, je moet rotsen kiezen, die het vallende water het meest waarschijnlijk in de precieze richting kunnen kanaliseren. Hoe je de overlaatstenen moet leggen, is hiervoor ook belangrijk maar dat laten we je later zien. Zoek niet alleen naar relatief vlakke rotsen met scherpe randen, maar kijk ook of je rotsen kunt vinden, die enigszins een bolling naar binnen hebben.

De bloempot fungeert eigenlijk als een behuizing voor de slang (binnen de structuur van de waterval). Je zou het ook gemakkelijk met iets anders kunnen vervangen, dat misschien beter werkt; een plastic bloempot is wel handig omdat het goedkoop is en omdat je het overal kunt kopen. Een terracotta pot zou bijvoorbeeld nog beter zijn omdat deze voor meer stabiliteit zorgt. Een krat van hard plastic zou ook nog kunnen. Het idee is om een soort behuizing te hebben om de slang op zijn plaats te houden terwijl je de rotsen eromheen neerlegt. Deze behuizing is, als je klaar bent, niet zichtbaar: hij ligt verborgen in het midden van je rotswerk.

Je bouwt in wezen vier mini wanden van rotsen rondom de pot om hem zo in te sluiten. Je maakt ook een kleine sleuf voor de slang zodat de rotsen hem niet verzwaren. Hierdoor blijft de slang vrij, zodat je hem zoals jij dat wilt door de pot omhoog of omlaag kunt schuiven. Dit geeft je de speelruimte, die je nodig hebt, omdat je namelijk totdat je klaar bent met het leggen van de rotsen niet precies weet op welke hoogte je het water wilt laten spuiten.

Nadat je je eerste laag stenen aan de voorkant hebt gelegd, bedek je ze met een vel zwart plastic dat ongeveer 1,30 meter lang en 3 meter breed is. Span het ene uiteinde van het plastic tot aan de bovenkant van de plastic pot terwijl je het andere stuk over de rand van de voorgevormde vijverfolie en naar beneden in het water steekt. Verstop dit plastic dan onder de stenen, zodat het niet in de vijver zichtbaar is. Het gebruik van dit goedkope plastic is een zuinig alternatief voor de duurdere flexibele vijverfolie, die je zou gebruiken voor een groter ontwerp (en dat je ook bij dit project zou kunnen gebruiken, als het binnen je budget past). Het plastic heeft hetzelfde doel: namelijk om meer water op te vangen dan de rotsen alleen kunnen en het weer naar de vijver te leiden. Veel van het water dat anders door spatten verloren zou gaan, stoot tegen dit plastic en valt dan terug in de vijver.

Ook na het leggen van de eerste laag stenen vooraan (en net na het leggen van het zwarte plastic), leg je een lange, platte steen neer, die het allemaal overspant en precies bovenop dat plastic komt te liggen.

3. Leg de stenen en werk met de slang

Keer de bloempot om en steek nu de slang door het gat in de bodem. Plaats de pot dan op de grond (nog steeds omgekeerd) in het midden van wat de kern van de waterval zal zijn. Hoe ver moet dit achter in de vijver zijn? Dat hangt af van de diepte van je rotsen of stenen. Je wilt dat de rotsen, die wijzen naar de vijver en er tegenaan komen te liggen; indien mogelijk moeten ze zelfs iets over de vijver hangen. Dus als de stenen, die je gaat gebruiken 20cm breed zijn (d.w.z. van zijkant tot zijkant), moet de voorkant van de pot ongeveer 20cm van de rand van de vijver verwijderd staan.

Meestal is het bij het bouwen van rotswanden een goed idee om de naden te spreiden. Natuurlijk zullen het in dit geval zeer kleine rotswanden zijn, dus het is hier geen structureel probleem. Probeer toch secuur te werk te gaan, al was het alleen maar omdat het er mooier uitziet.

Na de eerste laag rotsen aan de voorkant, leg je een lange platte rots neer, die alle stenen overspant. Omdat de functie van deze rots is om een overstek te vormen, is het een belangrijk onderdeel van het ontwerp van je waterval. Als je hem als plank gebruikt, plaats je je eerste overlaatsteen erop, zodanig dat de overlaatsteen nog verder over de vijver komt te hangen.

Ga dan door met het leggen van de vier wanden, totdat je de gewenste hoogte hebt bereikt. Als je klaar bent met het omhullen van de pot met de vier wanden, moet je nog twee langere stenen over de bovenkant plaatsen (van voor naar achter of van links naar rechts) om zo de wanden te overspannen. Trek dan vervolgens de slang omhoog om, indien dat nodig is, meer lengte te krijgen en klem dan de slang voorzichtig tussen deze twee langere stenen vast om hem zo op zijn plaats te houden.

Begin nu de eerste overlaatsteen op je plankrots te plaatsen. Het zou zelfs verder over de vijver moeten uitsteken dan de plankrots (idealiter zou de punt over het midden van de vijver komen te liggen, hoewel dit moeilijk te bereiken is). Verhoog dan de eerste overlaatsteen aan de achterkant om zo een betere waterafvoer te kunnen krijgen.

Buig vervolgens het uiteinde van de slang naar beneden in de richting van de vijver en plaats er één of meer dekstenen over. Op dit gedeelte zal de tuit van de waterval, om het maar zo te zeggen, komen te rusten. De afdeksteen verwijst naar een steen die de slang gedeeltelijk zal verbergen en/of zachtjes tegen de tweede overlaatrots zal drukken (nog niet verwijderd). Zorg ervoor dat het grootste deel van het gewicht van de afdeksteen op de rotsen rust waartussen de slang is ingeklemd zodat de slang niet plat wordt gedrukt. Je zult, als je begint met het bouwen van de tweede laag, moeten spelen met het niveau van de tuit.

Begin nu de tweede overlaatsteen op je eerste overlaatsteen te plaatsen. Breng de rots of de steen aan de achterkant opnieuw met behulp van een andere steen omhoog om zo een steilere helling te kunnen maken. Je moet de plaatsing van de twee overlaatstenen zien als twee dakspanen op een dak. Ze staan allebei schuin en de bovenste overlapt de onderste en vormt zo een doorlopende goot waar het water doorheen kan stromen.

De positie van het uiteinde van de slang, die de tuit vormt, kan nu nauwkeuriger worden bepaald. Je kunt nu, indien dat nodig is, de slang verlengen of inkorten.

4. Vul de vijver

Nu mag je de vijver met water gaan vullen. Sluit het snoer van de pomp aan en test de stroom van je natuurlijke rotswaterval. Je zult ongetwijfeld verschillende aanpassingen moeten maken voordat alles helemaal goed werkt. Het doel is om het water zo dicht mogelijk bij het midden van de vijver te laten vallen, zodat je het waterverlies door het opspattende water tot een minimum kunt beperken. Houd er echter rekening mee dat in het geval van een waterval een grotere hoogte gelijkstaat aan een grotere visuele impact, maar een grotere hoogte ook gelijkstaat aan meer waterverlies (omdat de spatten heftiger zullen zijn). Om het af te werken zou je ook aan vijververlichting kunnen denken, zodat je ook in de avonden kan genieten van de rustgevende waterval.

Houd bij het uitvoeren van projecten zoals het bouwen van natuurlijke rotswatervallen altijd rekening met de veiligheidstips voor thuis. Een ander project waarin je mogelijk geïnteresseerd bent, is het aanleggen van een kleine vijver en het gebruik van watertuinplanten in de vijver en eromheen.